Στοχασμοί & απόηχοι

Από την Εποποιία του 1940 – ’41 στο σήμερα

Για την ελληνική Εποποιία του 1940–’41, για το ηρωικό ΟΧΙ, που ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ιωάννης Μεταξάς – δικτάτορας ο ίδιος – αντέταξε σθεναρά στις απαιτήσεις μιας πανίσχυρης φασιστικής δικτατορίας, εκφράζοντας τη μύχια προσήλωση της ελληνικής ψυχής προς την ελευθερία, έχουν γραφτεί πάρα πολλά κείμενα, είτε ως βιβλία, μελετήματα και λευκώματα με ιστορικά στοιχεία, είτε ως μεμονωμένες πολεμικές ανταποκρίσεις και σχετικά χρονογραφήματα.

Επίσης, είναι πολλά και τα μεταγενέ­στερα επετειακά άρθρα, τα λογοτεχνικά κείμενα και τα ποιήματα, τα εμπνευσμέ­να από τον επικό εκείνον αγώνα. Έναν αγώνα που δεν ήταν απλώς μια νικηφόρος μάχη.

Υπήρξε η πρώτη, παντελώς απρόσμενη, καταλυτική και καθοριστική, εξάμηνη αναχαίτιση των δυνάμεων του Άξονα στην Ευρώπη, η οποία αναπτέρωσε το ηθικό, άλλαζε τις συγκυρίες και εξασφάλισε τα χρονικά πε­ριθώρια για την τελική νίκη των συμμαχικών δυνάμεων.

Γράφει, συγκεκριμένα, ο Θεοφύλα­κτος Παπακωνσταντίνου, στο βιβλίο του «Η Μάχη της Ελλάδος, 1940 – 1941»: «Ο αγώνας των Ελλήνων είχε τόσο μεγάλο ειδικό βάρος, ώστε καθ’ όλη τη διάρκειά του, η διεθνής αναμέτρηση είχε περιέλθει σε δευτερεύουσα μοίρα και η ανθρωπότητα μιλούσε για την Ελλάδα. Διότι αυτή έδωσε την πρώτη στην ξηρά νίκη στα ελεύθερα έθνη. Αυτή θρυμμάτισε τον θρύλο του αήττητου Άξονα. Αυτή ανέ­τρεψε τις προοπτικές του και το χρονοδιάγραμμα των επιχειρήσεών του. Όλοι του πολέμου οι παράγοντες ήταν συντριπτικά δυσμενείς για το ελληνικό έθνος: αριθμός, οπλισμός, μέσα, έδαφος, πρωτοβουλία, χρόνος, καθεστώς, υλική στάθμη. Ένας μόνον ήταν ευνοϊκός: ο ψυχικός. Και αυτός νίκησε, γιατί μεγαλύτερη δύναμη και τελει­ότερο όπλο από την ψυχή δεν υπάρχει …».

Σ’ αυτά τα λόγια, άνετα θα μπορούσε να προσθέσει κάποιος αυτό πού συνεπά­γεται από τα σχετικά διεθνή δημοσιεύματα της εποχής, ότι δηλαδή «Η Ελλάδα δεν ερμηνεύεται με τη λογική». Διότι, αυτή η μικρή χώρα των λιγότερων από 8 εκα­τομμύρια κατοίκων, αντιστάθηκε στις δυ­νάμεις του Άξονα επί περισσότερες από 200 ημέρες, όταν, αντίστοιχα, η Γαλλία αντιστάθηκε 43, η Πολωνία 30, το Βέλγιο 18, η Ολλανδία 4, ενώ η Τσεχοσλοβακία όπως και η Δανία, έπεσαν σε μία μέρα.

Κατά κοινή, επίσης, διεθνή ομολογία, η οποία, όπως είναι γνωστό, καταγράφεται σε σχετικές δηλώσεις των τότε μεγάλων ηγετών του κόσμου, το πολεμικό θαύμα των Ελλήνων στα Βορειοηπειρωτικά βουνά, με τις συνεχείς, απίστευτες και ηρωικές κατατροπώσεις του πανίσχυρου εχθρού, έδωσε στον κόσμο το πρώτο χαμό­γελο, μέσα στην τραγικότητα του πολέμου.

Και υπήρξε η πρώτη, παντελώς απρόσμενη, καταλυτική και καθοριστική, εξάμηνη αναχαίτιση των δυνάμεων του Άξονα στην Ευρώπη, η οποία αναπτέ­ρωσε το ηθικό, άλλαξε τις συγκυρίες και εξασφάλισε τα χρονικά περιθώρια για την τελική νίκη των συμμαχικών δυνάμεων. Άλλωστε, και ο ίδιος ο Αδόλφος Χίτλερ, στην πολιτική διαθήκη του, αναφέρει ότι: «Η κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία υπήρξε καταστροφική για τη Γερμανία. Αν οι Ιταλοί δεν είχαν επιτεθεί στην Ελλάδα και δεν χρειάζονταν τη βοήθειά μας, ο πόλεμος θα είχε πάρει διαφορετική τρο­πή. Θα είχαμε προλάβει να κατακτήσουμε το Λένινγκραντ και τη Μόσχα, πριν μας πιάσει το ρωσικό ψύχος».

Και από το τότε, στο τώρα… Εκείνοι, τότε, ήταν απλοί άνθρωποι, που είχαν ιδα­νικά και οράματα και, γι’ αυτό, έκαναν αξεπέραστες πράξεις. Εμείς, σήμερα, εγω­παθείς και ευδαιμονιστές, γίναμε οι μάζες των υλικών διεκδικήσεων. Από το φως και τη μυστική παραμυθία που εκπέμπουν οι εικόνες και οι μακρινοί απόηχοι του τότε, νιώθουμε μια ξαφνική, διάχυτη και πνιγηρή θολούρα, ένα ζοφερό σκοτάδι να απλώ­νεται, τώρα, γύρω μας.

Τα σημάδια των καιρών, ολοφάνερα πια, μέσα από τους βανδαλισμούς και τις καταστροφές, ακόμα και μέσα στα Πανε­πιστήμια και τα Σχολεία, τα δακρυγόνα, τον άδικο φυσικό και ψυχικό χαμό αθώων και συχνά αμούστακων –αλλά ανερμάτιστων– παιδιών, και από τη βάναυση κα­κοποίηση ιερών και εθνικών συμβόλων, μιλούν μια άλλη γλώσσα … Μια εχθρική, προς την ίδια τους την πατρίδα, γλώσσα, που ήταν άγνωστη στους Έλληνες του τότε και παραμένει ακατανόητη σε όσους και σήμερα πιστεύουν στα ίδια ιερά και όσια.

Είναι αναγκαία η αντίληψη της προ­σωπικής από τον καθένα μας ευθύνης, για αντίσταση στην απάθεια, στην ξενομανία, στη μονοσήμαντη προσήλωση και διεκδί­κηση υλικών μόνο αγαθών. Οφείλουμε, μέσα στις οικογένειες, να μεταγγίσουμε στα παιδιά μας και στα εγγόνια μας μια ζωογόνα πίστη στη Θεία Πρόνοια, να τα γαλουχήσουμε με την επίγνωση της εθνικής μας ταυτότητας και με τους θη­σαυρούς της ιστορικής μας διαδρομής και παραδόσεως. Χρειαζόμαστε εθνικό φρόνημα!

Μερόπη Ν. Σπυροπούλου,

Ομότιμη Καθηγήτρια

Πανεπιστημίου Αθηνών